Tradhisi Njamasi Pusaka

Tradhisi Njamasi Pusaka Ing Wulan Sura, Ora Mung Saderma Ngresiki Taiyeng

Budaya Jawa kang eksotis lan misterius iki nglairake tradhisi njamasi pusaka ing saben wulan Sura utawa Muharam. Kang njamasi pusaka uga kebanjiran order njamasi pusaka. Padhahal, profesi marangi iku wektu iki saya langka.

Tumpukan jeruk nipis kang ditata mlathing ing sisihe keris cacah papat. Ing sacedhake, ana botol tilas wadhah banyu mineral kang wis diganti isi cairan knag rupane ireng. Saliyane iku, warangan utawa kristal senyawa kang basa ilmiahe arsenic chemical (As2S3) kabungkus plastik rapet.

Sakabehane iku katata ing sandhuwure meja cilik. Wis puluhan taun Aryo Kartono akrab karo barang-barang iku. Ya, warga ing RT 23 RW 8, Kelurahan Pangongahan, Manguharjo iku tukang njamasi utawa kang nyuceni pusaka. Wiwit taun 1985, Aryo Kartono wis nekuni profesi kang keri-keri iki wiwit langka.

Saben ngadhepi wulan Sura, bapak kang peputra papat iku kena dipesthekake super sibuk anggone njamasi pusaka. Jumlahe bisa nganti atusan pusaka, akng dumadi saka keris lan tumbak. Ayo saya repot krana uga kudu nglayani jamasan massal keliling kecamatan kang ana ing Kabupaten Madiun. Cundhuk klawan kesepakatan Paguyuban Tundhung Mediun karo Pemkab, jamasan ditindakake ing 15 kecamatan kang ana.

“Njamasi pusaka ora mung saderma ngresiki saka taiyeng. Nanging uga ngrawat tinggalan nenek moyang lan nglestarekake budaya bangsa kang adi luhung” kandhane Aryo Kartono kang uga njabat minangka Koordinator Bidang Tosan Aji Paguyuban Tundhung Mediun iki.

Bebarengan karo jamasan pusaka, warga uga diwenehi pemahaman bab seni ketimbang bab klenik ing suwalike pusaka. Kesadharane warga uga saya apik. Ing saben Kecamatan, paling ora ana 50 pusaka kang dijamasi. Krana duwe tujuan menehi edukasi, jamasan iku digratisake.

Minangka tukang njamasi kang cukup dikenal, Aryo sabenere wiwit kuwalahen anggone nampa order jamasan ing wulan Sura. Dheweke mung nganggo ruwangan kang ciyut ing ngarepe omahe, ing Jalan Pandan. Tanpa perlu ruwangan khusus utawa peralatan kang neka-neka. Jamasan iku uga biyasa ditindakake ing wayah awan. Kanthi posisi lungguh ing dhingklik, Aryo wiwit njamasi keris.

Jeruk nipis kang wis disigar dadi loro, dianggo ngusap lumahe keris. Jempolan lan panudinge Aryo obah alon karo mijet dhapur lan luke keris. Rampung dicuci, keris iku direndhem ana cairan kang rupane ireng, suwene wiss temtokake.

“Iki banyu jeruk kang wis dicampur karo warangan” kandhane Aryo kang gawe keris dhapur Bima Amerta, sing dihadiyahake Paguyuban Tundhung Mediun marang Bupati Madiun Muhtarom sawetara wektu kepungkur.

Rampung direndhem, keris banjur diresiki. Warangan, teruse Aryo, mujudake kristal senyawa kang fungsine kanggo ngresiki logam saka teyeng lan nglindhungi pusaka saka teyeng. Sawise diwarangi, wesine bakal saya tambah dadi ireng. Pamor pusaka kang kagawe saka batu meteorit lan ngandhut titanium, warnane tetep putih lan warnane dadi apik.

“Warangan iki kangggone wong manca negara digunakake kanggo ngresiki bedhil” ujare.

Aryo uga mblakakake menawa tukang njamasi kuwi saiki wiwit langka. Ing Madiun, mungkari wong lima wae. Kepencute Aryo  marang pusaka awale nalika diwarisi keris cacah loro saka Harjo Utomo, bapake. Nalika iku, umure Aryo isih 20 taun. Dheweke pungkasane meguru njamasi marang sawijining pawongan keturunan Tiongkok kang jenenge Kuncoro. Omahe kuncoro ing Nambangan Lor Kota Madiun.

“Aku terus sinau jalaran aku wiwit seneng lan kepencut marang pusaka” jlentrehe priya kang umure 53 taun iki.

Ing awal taun 1990-an, Aryo wiwit dikenal minangka tukang njamasi. Malah, pelanggane teka saka luwar kota. Mbaka taun tarip njamasi pusaka saya mundhak. Saben keris siji ongkose njamasi saiki Rp 25 ewu.

“Njamasi pusaka bisa wae ora pas sasi Sura, nanging akeh-akehe padha milih ing sasi Sura, jalaran dirasa minangka sasi kang becik kanggo njamasi pusaka” kandhane.

Saka pengalaman minangka tukang njamasi pusaka, Aryo gedheg nalika ditakoni bab kang mambu klenik umpamane pusaka kang bisa murub lan bisa obah dhewe. Nanging, dheweke uga ngakoni ana sawetara pusaka kang nduweni tuah.

“Nek ngrasakake ya nate, nanging nek weruh langsung durung nate” tegase.

Kapethik Saka Majalah Panjebar Semangat Edisi 1 Januari 2011