Geguritan
1. Geguritan dialek Tegalan utawa
puisi Tegalan
Kongres
bahasa Tegal kapisan dianakake dening amerintah kutha Tegal ing tanggal 4 April
2006, hotel Bahari Inn Kutha Tegal. Adicara iku diprakarsai Yono Daryono
ngrawuhaken pirang-pirang tokoh kayadene SN Ratmana (cerpenis). Ki Enthus
Susmono (dalang Tegal), Eko Tunas (penyair Tegal). Tujuane saka kongres iki
yaiku babagan ngangkat status dialek Tegalan dadi bahasa Tegal. Kongres bahasa
Tegalan iki dikarenakake Lanang Setiyawan sering biyasakaken ing media massa
saengga pamerentah kutha Tegal nganakaken Kongres Basa Tegalan. Kiprah Lanang
Setiyawan pungkasane dening masyarakat Tegal dipatenaken dadi Begawan Tegalan
karena setia nglairaken pirang-pirang buku lan puisi uga tembang-tembang
Tegalan engga saiki lan kang populer novel basa Tegalan judule “Oreg Tegal”.
Dheweke siji-siji seniman Tegal sing terus maringaken basa Tegalan dadi lambang
kang nyenengaken kanggo masyarakat Tegal.
Basa
Tegal yaiku salah sawijine dialek basa Jawa kang diucapake ing Kabupaten Tegal,
Kabupaten Brebes, Tegal, Slawi lan Pemalang sisih kulon (Bregas Paku. Ucapane
agak kenthel lan memper karo Banyumas, saengga sing nganggo basa Tegalan ora
gelem diomongna ngapak-ngapak amarga anane bedha intonasi, pocapan, lan tegese
tembung, uga frasene yaiku apa kang diucapake kaliyan kang ditulis.
Tokoh kang populer
dialek Tegal puisi Tegalan
-
Ki Enthus Susmono, kang mesti nampilaken
dialek Tegal saben pentas wayang
-
Lanang Setiawan, kang telaten ngumpulake
kosa kata dialek Tegal lajeng nyusun ing dalem Kamus Bahasa Tegal. Lanang uga
produktif nyipta lagu-lagu Tegalan kang disebaraken jalur indie label.
-
Ki Slamet Gundono
-
Muhamad Hadi Utomo
“Memang
durung ana konsep sing ceta puisi Tegalan kiye karena ora tau dadi tradisi.
Mung sing mesti, puisi Tegalan kuwe puisi sing nganggo basa Tegal. Tujuane awake
dewek yakuwe supaya basa Tegal luwih diajeni karoora dianggep basa lawakan”,
jarene pelopor basa Tegalan, Lanang Setiawan. Lanang karo bareng seniman asal
Tegal nggawe Komunitas Sastra Tegalan. Saliyane nggawe puisi Tegal, komunitas
kiye ngembangna seni gerak kaya neng bentuk fragmen karo teater.
Khusus
kanggo puisi Tegalan, ping pirang-pirang Lanang karo kanca-kancane nerjemahna
puisi sastrawan terkenal neng basa Tegal, salah sijine puisine WS Rendra sing
judule Nyanyian Angsa diganti Tembangan Banyak. Puisi kiye dadi tonggak
pertamane puisi Tegal sing mulai terkenal neng masyarakat.
Titenane:
-
Nganggo basa Tegalan
-
Ora kaiket baris
-
Ana panyipta
-
Ana judul puisine
2.
Geguritan
dialek Banyumasan
Tokohe :
Ahmad Tohari kang
ngenalaken kasustran Banyumasan nganggo tulisan novel Banyumasan Ronggeng Dukuh
Paruk.
3. Geguritan dialek Kraton utawa
Negari Gung
Ing kasustran Jawa
Kraton geguritan asale saka tembung gurit tegese tembang. Grguritan kaperang
dadi loro :
a.
Geguritan kuno
Geguritan kuno kaiket
dening praturan tartamtu. Pranatan iku awujud :
-
Cacahing gatra/baris ora ajeg
-
Saben gatra kedadeyan saka 8 wanda
-
Dhong-dhing swara ing wekasaning gatra
kudu Pada kaaran rima
-
Sangareping reriptan kawiwitan bebuka
“Sun Gegurit”
b.
Geguritan modern
Sing metu geguritan
Anyar “puisi bebas”. Dadi wis ora nganggo pranatan/peraturan kaya kang wis
kababar ing ngarep.
Ing geguritan modern,
sing dipentingake :
-
Pamilihe tembung-tembung kan trep
-
Pangrakite ukara ora kaiket
-
Surasa padhet
-
Wewujudaning geguritan (bentuk)
-
Titenane geguritan
-
Basane kalebu basa endah dudu basa
padinan (perumpamaan)
-
Tetembungan pilihan tegese ora mung asal
nggunakake tembung
-
Sajak pungkasane bebas
-
Ora kaiket paugeran (praturan)
-
Isine ngena
-
Kadangkala nganggo gaya bahasa
(lelawaning basa)
Nulis
geguritan iku dudu pegaweyan gampang amarga kudu nggatekake pikiran lan
pangrasa banjur bisa ngetokake sakabehane tetembungan pilihan kang ngenane
teges. Mung samono uga nulis geguritan dudu pegaweyan sing dilakoni. Intine
kudu tlaten, lan ora kena mutungan.
Sumber
: Modul Pesisir Jawa Kelas X Semester 1 Kanggo siswa/i SMA/SMK/MA Kabupaten
Tegal
Tidak ada komentar:
Posting Komentar